มะขวิด ผลไม้โบราณ มีรสอมเปรี้ยวอมหวาน มีกลิ่นหอม หากินยาก

มะขวิด เป็นผลไม้โบราณ มีถิ่นกำเนิดแถวประเทศอินเดีย ศรีลังกาและอินโดจีน ปัจจุบันหาได้ยาก หารับประทานได้ในช่วงฤดูหนาว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Feronia limonia (L.) Swingle
ชื่อพ้อง : Feronia elephantum Corr.
วงศ์ : Rutaceae
ภาษาอังกฤษ : Limonia / Curd Fruit / Elephant Apple / Gelingga, Kavath / Monkey Fruit / Wood Apple
ชื่อท้องถิ่น : มะขวิด (ภาคกลาง และทั่วไป), มะฝิด (ภาคเหนือ)

**ผลมะขวิด** มีลักษณะกลม ขนาดผลประมาณ 8-12 ซม. ผลดิบมีเปลือกสีขาวเทา เมื่อสุกเปลือกจะเปลี่ยนเป็นสีเทาแกมน้ำตาล เปลือกผิวมีลักษณะเป็นขุยสะเก็ดเล็กๆ เมื่อสัมผัสจะรู้สึกสากมือ เปลือกผลแก่ มีลักษณะแข็ง และหนา ต้องจับทุบพื้นหรือใช้ค้อนทุบจึงจะแตก เนื้อผลด้านในของผลดิบจะมีสีขาว แต่เมื่อสุกจะมีสีน้ำตาลอมดำ เนื้อเป็นทรายแป้ง เหนียวเป็นก้อนติดกัน และส่งกลิ่นหอม เนื้อนี้นิยมนำมารับประทานสดหรือใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ภายในเนื้อมีเมล็ดแทรก เมล็ดมีขนาด 0.5-0.7 ซม. ผิวเมล็ดมีสีน้ำตาล และมีเส้นใยหุ้มประปราย

ลักษณะของต้นมะขวิด : เป็นไม้ต้น ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ผลัดใบแต่ผลิใบไว สูง 15 – 25 ม.เปลือกนอกสีเทา เปลือกในสีขาว เรือนยอดเป็นพุ่มกลม รูปทรงต้นสวยงาม ใบ เป็นช่อแบบข้อต่อเรียงสลับหรือติดเป็นกระจุกบริเวณปุ่มตามกิ่ง ช่อใบ ยาว 8 – 15 ซม. แต่ละช่อ มี 1 – 4 ปล้อง เนื้อใบค่อนข้างหนา เกลี้ยงหลังใบสีเขียวเข้มเป็นมัน ส่วนท้องใบสีจางกว่า ถ้าเอาใบส่องผ่านแสงจะเห็นต่อมน้ำมันทั่วไป รูปรี ๆ ใส ๆ มากมาย ขอบใบเรียบก้านใบย่อยสั้นมาก ส่วนก้านช่อใบ ยาว 3 – 4 ซม. ดอก เล็กสีขาวอมแดงคล้ำ ๆ ออกรวมกันเป็นช่อสั้น ๆในแต่ละช่อมีทั้งดอกเพศผู้และดอกรวมเพศ ผล แบบผลแห้ง เมล็ดจำนวนมาก รูปผลกลมโต เปลือกนอก แข็งเป็นกะลา สีเทาอมขาว ขนาดผลเส้นผ่านศูนย์กลาง 8 – 10 ซม.

**ผลมะขวิดที่สุกแล้ว** จะส่งกลิ่นหอมฟุ้ง เมื่อทุบเปลือกมะขวิดแตกออกแล้ว เนื้อด้านในจะอ่อนนุ่มเป็นสีน้ำตาลเข้ม เหมือนเนื้อมะขาม สามารถใช้ช้อนตักกินเนื้อสดได้เลย รสอมเปรี้ยวอมหวาน มีกลิ่นหอม ใช้รับประทานเป็นผลไม้ ทำให้สดชื่น และมีคุณสมบัติเป็นยาบำรุงธาตุ หรือจะนำไปทำน้ำมะขวิดก็ได้

ผลมะขวิดที่ไม่สุก นำมาฝานเป็นชิ้นตากแห้งนำมาชงน้ำดื่มแก้โรคลักปิดลักเปิด ( antiscorbutic ) เนื่องจากมีสารพวกวิตามินซี และมีสารรสฝาดแทนนิน ( Tannin ) ช่วยแก้โรคท้องเสียและโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร ใช้แทนผลมะตูมได้ ภายในผลมะขวิดมีสารเมือกเพคติน (pectin) ประมาณ ๕% ช่วยหล่อลื่นกระเพาะลำไส้ ท้องไม่ผูก